Beyoğlu'nda Yürürken...

Pera: Bir tatlı huzur ya da baş dönmesi

Kim bilir kaç kitaba konu oldu bugüne kadar? Kaç şarkıya, kaç filme... Olmaya da devam edecek dünya döndükçe... Siz ister Pera deyin ister Beyoğlu, o yine kendi bildiği dilden anlatacak hikayesini... Nasıl ki aşkın her dilde bir karşılğı varsa, herkesin hikayesinin de Beyoğlu’nda bir karşılığı var çünkü...

Şehrin eski sahipleri çok iyi bilirler; İstanbul’da yaşamak Pera’da yaşamaktır biraz da...  Tramvaya binip Tünel’e uzanmak, Çiçek Pasajı’nda soluklanmak, Nevizade’de sarhoş olmak, Cihangir’e inen merdivenli bir sokaktan şehre bakmak,  içli bir keman sesinin peşine takılıp kaybolmak... Asmalımescit’te yaşlı Rum meyhanecinin, Balat’lı bir Ermeni terzinin ve paşa torunu Hulusi Bey’in aynı şarkılarda gülüp aynı şarkılarda ağladığını görmek...  Çiçek Pasajı’nın kapısında, dudağında kırmızı rujuyla akordeon çalan Madam Anahit’i özlemek...

Bunlardan birini bile yapmamışsanız henüz, İstanbul hikayeniz biraz eksik kalmış demektir. O zaman ne duruyorsunuz; şöyle bir Beyoğlu turuna çıkın isterseniz, belki Pera’nın size anlatacakları vardır kim bilir?

Bir İstanbul hatırası

Tünel’den de başlanır elbet ama siz Taksim Meydanı’ndan başlayın en iyisi Beyoğlu turuna; Taksim Anıtı’nın önünde fotoğraf çektirenlere gülümseyerek. İşte size, kim bilir kaç nesildir değişmeyen bir ‘İstanbul Hatırası’ klasiği... 

Bölgenin suları buradan dağıtıldığı için Taksim denilmiş adına. Eğer sola dönüp Sıraselviler Caddesi’ne saparsanız, Cihangir’e götürür sizi yol. İsterseniz Çınaraltı’nda bir çay içip, Çukurcuma’daki antikacıları şöyle bir dolaşıp tekrar İstiklal Caddesi’ne çıkarsınız. Ama siz şimdilik es geçin Cihangir’i, dümdüz ilerleyin İstiklal Caddesi’ne doğru. Caddenin üzerinde sağlı sollu yükselen eski binalar karşılayacak önce sizi. Ortada tramvay yolu ve inanılmaz bir kalabalık... Hemen sağda Fransız Konsolosluğu, lokantalar, kafeler, barlar, kitapçılar, sinema salonları, insanlar, insanlar... Bir tatlı huzur ve hafif baş dönmesi... Belki de Beyoğlu’nun özeti...

Pera’nın ruhu

İstiklal Caddesi üzerindeki tek camii olan Ağa Camii’nin önünden geçeceksiniz birazdan. Tam karşısındaki Sakızağacı Sokağı’nda ise bir Ermeni kilisesi var. İnsaoğlunun düşmanlığına inat öyle kardeş kardeş bakışıyorlar yıllardır. Ağa Camii’nin sokağında iki hoş sürpriz bekliyor olacak sizi: Türk mutfağının en güzel yemeklerini sunan Hacı Baba Lokantası ve lokantanın terasından avlusu görünen Rum Ortodoks Aya Triada Kilisesi... İşte böyle bir yer Pera: Bütün karmaşasına rağmen, huzurun ve sukunetin hangi sokakta gizlendiğini asla bilemezsiniz!  Bunları düşüne düşüne bir de bakmışsınız Balık Pazarı’ndasınız. Her daim en taze sebze ve meyveleri, en leziz balıkları ve deniz ürünlerini bulabileceğiniz renkli mi renkli bir çarşı burası...  Soldaki Aynalı Pasaj, Pera’nın atmosferini, ruhunu en güzel yaşatan mekanlardan biri belki de. Pasaj, pek çok hediyelik eşya dükkanına ve sahafa ev sahipliği yapıyor. Sağda ise Ermeni Gregoryen Kilisesi var. Hem Nevizade’ye hem de Çiçek Pasajı’na giriliyor Balık Pazarı’ndan. Ama daha vakit erken. Demlenme vaktine çok var. Önce Beyoğlu turunu tamamlayın siz, belli ki son durak Çiçek Pasajı olacak nasıl olsa!

Cezayir Sokağı’nda Fransız olmak

Balık Pazarı’ndan çıkıp şöyle Fransız Sokağı’na ya da diğer adıyla Cezayir Sokağı’na doğru bir uzanın hadi. Mekteb-i  Sultani yani bugünkü adıyla Galatasaray  Lisesi’nden aşağıya doğru vurun kendinizi. (Eğer günlerden cumartesiyse, yıllardır orada oturup kayıp çocuklarını bekleyen Cumartesi Anneleri'ne selam vermeden geçmeyin sakın) 

Sola dönünce ver elini  Fransız Sokağı. Buraya Beyoğlu’nun küçük Paris’i diyenler de var... 1900’lerin başında Fransız mimarisinden esinlenerek yapılan cumbalı binalar, bundan 7 yıl kadar  önce restore edildi, boyandı; kafeler, restoranlar, barlar, butikler, şarapevleri açıldı ve sokak şenlendi...  Bir Türk kahvesi iyi gitmez mi şimdi, şöyle en telvelisinden... Karşıdakı şarapevinden mi geliyor o nağmeler...  Fransız Sokağı’nda Fransız şansonları dinlemek... Üstelik Jaques Brel söylüyor: ‘Ne Me Quitte Pas’...  Ya da ‘If You Go Away’, fark etmez...  Müziğin kardeşliği çoktan ilan edildi Beyoğlu’nda... Az sonra da Müzeyyen Senar'ın sesinden ‘Batan Gün Kana Benziyor’u dinlersiniz mutlaka... Hepsinde de nemlenir gözleriniz...

Tünel’e doğru...

Fransız Sokağı’na ve Jaques Brel’e ve Müzeyyen Senar'a veda ederek Tünel’e doğru yollanın en iyisi. Yüksek Kaldırım’ın hemen başında Galata Mevlevihanesi’ne uğrayın önce.  1491 yılında, Sultan Beyazıt döneminde İstanbul’da açılan ilk Mevlevihane burası. 1975 yılından bu yana Divan Edebiyatı Müzesi olarak kullanılıyor. Müzeyi ve Mevlevihane’yi gezdikten sonra  tekrar İstiklal Caddesi’ne çevirin rotanızı. İstanbul’un en büyük Katolik kilisesi olan St. Antuan’a da şöyle bir uğrayın istiyoruz çünkü. Şimdi fazla vakit yok ama geniş bir zamanda tekrar gelmeye, bir dilek tutup mum yakmaya söz vererek usul usul geçin kilisenin önünden. Burası son yıllarda Noel ayinlerinde Türkleri de ağırlayan ünlü bir kilise. Ayrıca kilisenin akustiği o kadar mükemmel ki, burada verilen konserlerden birini izlemek, ‘Ölmeden önce yapılacaklar listesi’nde yer almalı mutlaka...

Tünel ve Asmalımescit civarı, son yıllarda Beyoğlu’nun yeni çekim merkezi oldu ve Çiçek Pasajı’yla Nevizade’nin pabucunu dama attı. Akşamları, hele de hafta sonuysa, buralardaki mekanlarda boş yer bulmak çok zor.* Yakup ve Refik;  pek çok ünlü yazar, gazeteci ve oyuncunun muhabbet etmek ve ‘demlenmek’ için buluştukları, Beyoğlu’nun en eski meyhanelerinden ikisi.  Ayrıca pek çok etkinliğe ve konsere ev sahipliği yapan Bobylon ve Tünel House Cafe bu civardaki diğer popüler mekanlardan...

*(Bütün bunlar Ahmet Misbah Demircan'ın dahiyane uygulamalarından önceydi ne yazık ki!) 

Galata’dan şehre bakmak

Beyoğlu turunuzun son durağı Galata'ya geldiniz işte...  Nasıl ki, Tünel ve Asmalımescit eğlencenin yeni çekim merkezi olduysa, Galata civarı da İstanbul’daki aydınların, entelektüellerin oturmak için tercih ettiği bir semt oldu son yıllarda.

Galata’nın sembolü olan ve 1348 yılında Cenevizliler tarafından yapılan Galata Kulesi, Osmanlı döneminde bir tür ‘yarı açık cezaevi’ olarak kullanılmış. Bir rivayete göre de, Hazerfan Çelebi’nin kanat takıp kuş misali uçmayı denediği yer burası. Galata Kulesi’ne açılan Küçük Hendek Sokak, iki güzel yapıya ev sahipliği yapıyor. Biri sırtını eski Ceneviz surlarına dayamış Sen Piyer Kilisesi, diğeri ise Osmanlı Bankası’nın ilk binası olarak kullanılmış eski bir han...En muhteşem şehir manzarası için ise tek adres var: Konak Pastanesi...

Batan gün kana benzerken...

Güneş battı batacak... Gökyüzünün rengi, rüzgarın kokusu değişti sanki... Rotanızı tekrar İstiklal Caddesi’ne çevirip Nevizade’ye şöyle bir selam çakıp, Çiçek Pasajı’nda soluklanma vakti. Nasıl olsa Pera’dasınız, nasıl olsa güneş rakı burcunda... İçli bir keman sesinin peşine takılıp yürümek lazım şimdi. Sonra da tahta bir iskemleye çöküp, masayı donatmak: Beyaz peynir, kavun, fasulye pilakasi, lakerda... Bir kadeh de aslan sütü... Ah şu rüzgar yok mu! Hepsi onun suçu. Anason kokusunu getirip dayıyor adamın burnuna.  Yok siz derseniz ki, ‘alkolle aramızda mesafeli bir ilişki var’, o başka...  Su olur, soda olur hiç fark etmez. Bir söz vardır buralarda çok meşhur: Maksat muhabbet olsun...  

Ve bir de şair katılsa bu muhabbete fena mı olur: “Kadın, Beyoğlu’nun bir kış akşamında/üstündeki deri montun sahibine küs/soğukluğundan muzdarip yürüyordu.../Adam da.../Yürümek hiçbir şeyi çözmüyordu, bazı Aralık akşamlarında.../Parmağında yaralı bir öyküyü taşıyordu adam.../Kadının yüzünde bir hüzün...”

BİRGÜL KOPUZ / Tailwind Magazine - Mayıs 2010